توافق نامه تجارت ترجیحی میان ایران و ترکیه شامل 125 فقره کالا شامل محصولات کشاورزی و شیلات از طرف ایران و 140 فقره کالای صنعتی از طرف ترکیه، در دی ماه سال 1393 امضا شد. بخش انرژی، بخش مهمی در تجارت ایران است ولی در این توافق نامه جایی نداشت.
با اینکه این توافق نامه نظرات موافق و مخالف داشت ولی در هر صورت موجب افزایش تجارت میان دو کشور می شود. تجارت میان این دو کشور در سال 2013 به دلیل تحریم های آمریکا علیه ایران به 14 میلیارد دلار رسید در صورتی که در سال 2012، 22 میلیارد دلار بود. انتظار می رود پس از امضای این توافق نامه، تجارت میان دو کشور به بیش از 30 میلیارد دلار برسد.
در مقابل، نظرهای مخالف اینگونه اظهار دارند که در لیست کالاهای معرفی شده از طرف ایران برای تعرفه تجارت ترجیحی، پتانسیل هایی که در ایران وجود دارند نادیده گرفته شده اند.
بررسی تجارت ترجیحی میان ایران و ترکیه
بعضی از اقتصاددانان نیز اعتقاد داشتند که امضای تجارت ترجیحی ایران و ترکیه باعث کاهش ورود اجناس قاچاق و مبارزه با قاچاق کالا می شود که بعد از گذشت چندسال نه تنها قاچاق کالا کاهش نیافت بلکه نسبت به سال های قبل بسیار افزایش یافته است. برای تاثیر این نمونه قرارداد ها روی مبارزه با قاچاق کالا، چگونگی انعقاد و اجرای قرارداد مهم است که قرارداد تجارت ترجیحی ایران و ترکیه دارای این ویژگی نیست.
قرارداد تجارت ترجیحی حتی به زیان تولید کنندگان کوچک و متوسط نیز هست، هرچند بعضی افراد معتقدند کالای ایرانی باید به گونه ای باشد که اگر کالای وارداتی نیز وارد شود، آنقدر کیفیت داشته باشد که موجب اعتراض تولیدکنندگان و ضرر کردنشان نشود. رضا کامی، رئیس اتاق مشترک ایران و ترکیه، معتقد است بیشترین زیان به تولیدکنندگان از جانب اقتصاد چین است و حجم تجارت ترکیه و ایران در قرارداد تعرفه ترجیحی آن قدر بالا نبوده که باعث متضرر شدن تولیدکنندگان شود. کامی درگفت و گوی خود با «دنیای اقتصاد» از تشکیل کارگروهی برای برطرف شدن اشکالات قرارداد تجارت ترجیحی ایران و ترکیه خبر داد، که البته هنوز به توافق نهایی نرسیده است. قرار است در این کارگروه درمورد وضع تعرفه کالاهای پتروشیمی نیز بحث شود.
توافق تجارت ترجیحی میان ایران و ترکیه فقط باعث شده ایران راحت تر به ترکیه گاز بفروشد.
غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران اعلام کرد که انعقاد قراردادهای تجاری دوجانبه و چندجانبه میان کشورها باعث حضور مثبت و موثر کشورها در عرصه تجارت جهانی می شود؛ ولی قرارداد تعرفه ترجیحی ایران و ترکیه ، چنین مشخصه‌ای ندارد. به دلیل رعایت نکردن منافع اقتصادی ایران در تدوین قرارداد تجارت ترجیحی میان ایران و ترکیه و عدم استفاده از نظرات فعالان و کارشناسان اقتصادی شاهد آثار منفی این قرارداد روی اقتصاد کشور هستیم. شافعی تصریح کرد: قرارداد تجارت ترجیحی ایران و ترکیه، باعث شده تراز تجاری میان دو کشور به نفع ترکیه مثبت شود.
البته کارشناسان معتقدند اگر صرفا از جانب کالاهای غیرنفتی و در بخش های کوچک و تخصصی نگاه کنیم، بسیاری از تولیدکنندگان معترض هستند ولی اگر به طور کلی به قرارداد تجارت ترجیحی نگاه کنیم و کالاهای نفتی را هم در نظر بگیریم، در نهایت این قرارداد به نفع ایران مثبت است.
حسنو دیلمره، مدیرکل قراردادها و امور اتحادیه گمرکی وزارت تجارت ترکیه گفت: تجارت ترجیحی ایران و ترکیه، یکی از راه های افزایش تجارت دو کشور و ایجاد بستری مناسب برای فعالیت های تجار است. در فهرست جدیدی که ارائه می شود، حضور ایران در صنایع ترکیه پیش بینی شده.
ایجاد توافق تجارت ترجیحی ایران و ترکیه، باعث افزایش صادرات و واردات ایران به آن کشور خواهد شد؛ اما افزایش صادرات کمتر از افزایش واردات خواهد بود. اما باید به این موضوع نیز توجه کرد که بسیاری از واردات از ترکیه مربوط به کالاهای غیرمصرفی یعنی کالاهای واسطه ای و سرمایه ای است و تبعات آن با واردات کالاهای صرفا مصرفی متفاوت است.
تعرفه ترجیحی ایران و ترکیه
قراداد تجارت ترجیحی ایران و ترکیه پس از ده سال مذاکره، بلاخره در ژانویه سال 2015 به مرحله اجرا درآمد. تعرفه ترجیحی شامل 125 کالای کشاورزی ایرانی و 140 کالای صنعتی ترکیه است. بسیاری این توافق تعرفه ترجیحی را غیرعادلانه می دانند ولی وزیر صنعت، معدن و تجارت معتقد است که با توجه به صادرات دوجانبه کالاها، این توافق به نفع دو کشور است.
